KAPANMA SONRASI NE YAPMALI?

Prof. Dr. Taner Demirer, kapanmadan çıkışta maske, mesafe ve hijyene çok dikkat etmemiz lazım. Mümkün olduÄŸunca kalabalıklara girmememiz gerekiyor.

Aşı bile tam garanti deÄŸil, etrafa da yayabiliyor. Bizim daha açıklayamadığımız, bilemediÄŸimiz birçok konu var. Dünyada aşı patentinin kaldırılması tartışılıyor. Niye? Çünkü aşı yetmiyor. BaÅŸta Afrika olmak birçok ülke aşılamada çok geri. Avrupa bile istediÄŸi aşılamayı yapamadı, oranlar düÅŸük.

Dünyada aşı bulamayanlar çok olduÄŸu gibi tersine aşı sırası gelenler ve aşı olmayan aşı karşıtları var. Milliyet'ten Abdullah KarakuÅŸ; salgından kurtulmak için neler yapılması gerektiÄŸini ve sürecin ne kadar devam edebileceÄŸini TBMM onur ödülü ve TÜBÄ°TAK bilim ödülü alan Ankara Üniversitesi ÖÄŸretim Üyesi Prof. Dr. Taner Demirer ile konuÅŸtu.

AFRÄ°KA SADECE YÜZDE

1 Tüm dünyada aşılamanın çok yavaÅŸ gittiÄŸini belirten Prof. Demirer, "düÅŸünün Afrika'nın yüzde 1 aşılandı. Orası patlarsa ölüm daha çok olur. Sürekli farklı mutasyonlar karşımıza çıkıyor. Benim görüÅŸüm bu Kovid 8-10 yıl gider. Hint virüsünün mutasyonunun detaylarının çıkmasını bekliyoruz. Bence önümüzdeki yıllarda bu devam edecek. Senede 1 ya da 2 kere aşının türüne göre aşı olmamız gerekecek" diyor. 

BÄ°LÄ°NMEYEN BÄ°RÇOK ÅžEY VAR

Aslında mayıs ayını da tamamen kapatmak lazım. Ama ÅŸöyle bir problem var. VatandaÅŸ çok sıkıldı. Hepimiz sıkıntıya giriyoruz. Mevsim deÄŸiÅŸti, herkes dışarı çıkmak istiyor. Ä°kincisi de bu kapanmadan sonra tedbirler açılınca insanlar bir rehavete kapılıyor.

KAPANMADAN ÇIKINCA NELER YAPILMALI?

Kapanmanın etkisini azaltan bir rehavete kapılıyorlar. Kapanmalardan sonra hep bir dalga, yükselme görüyoruz. Ä°nsanlar buna dikkat etmeli. Kapanmadan sonra hemen açılmayalım. Kapanmadan sonra aşıya hız verilebilirse o zaman vakaları aÅŸağıya çekmek daha mümkün olacak. Ä°nsanların bilinçli olması lazım. Kapanmadan önce insanlar büyük ÅŸehirlerden Anadolu'ya akın etti. Gidenler belirtisiz virüsle gittiyse orada bulaÅŸtırdı. Biz kapanmadan sonra vakaların düÅŸmesini beklerken bu giden insanların bulaÅŸtırmasıyla tersine artışta olabilir. Bu insan trafiÄŸi olmasa daha iyi olurdu. Kapanmadan çıkışta maske, mesafe ve hijyene çok dikkat etmemiz lazım. Mümkün olduÄŸunca kalabalıklara girmememiz gerekiyor. Aşı bile tam garanti deÄŸil, etrafa da yayabiliyor. Bizim daha açıklayamadığımız, bilemediÄŸimiz birçok konu var. Virüs bazı insanları öldürüyor. Herkesi öldürmüyor. Bakıyorsunuz diyabeti yok, obezitesi yok, hipertansiyonu yok ama 35 yaşında sapasaÄŸlam birini öldürüyor. 85 yaşındaki hafif atlatıp çıkıyor. Demek ki bizim daha açıklayamadığımız bağışıklık yollarındaki eksikliÄŸi virüs kullanıyor. O nedenle herkesin azami dikkati göstermesi gerekiyor. Bireysel bazda kapanma çok önemli.

VÄ°RÜSTEN KURTULUÅž ZOR

Dünya genelinde aşıda sıkıntı var. Aşı savaÅŸları var. 135 yoksul ülkeye giden aşı oranları çok düÅŸük. 2021 yılında dünyanın en azından yüzde 50'sinin aşılanması beklenirdi. Ama buna ulaÅŸmamız çok zor. Virüsten kurtuluÅŸ zor olacak, öyle gözüküyor. Çünkü dünyada aşılama çok yavaÅŸ gidiyor. ABD'nin blokajı aşı üretimini engelliyor. Mesela aşının ÅŸiÅŸesini Hindistan'a ABD gönderiyor. O göndermeyince Hindistan aşıyı yapamıyor. Mayıs ayının sonunda toplamda 2 milyar doz verilmiÅŸ olacak. Bu tüm insanlığı yetmez. Yani yeterince aşı yapılamıyor. Hindistan ile Çin'in nüfusu çok yüksek. Hindistan'ın kendi ülkesini bile aşılaması çok zor. Afrika yüzde 1 aşılandı. Orası patlarsa ölüm daha çok olur.

SENEDE 2 KEZ AÅžI!

Fakir ülkeleri daha çok vuracak. Avrupa ülkeleri Almanya ve Fransa aşılamada yavaÅŸ. Dünya aşılamada yavaÅŸ. Benim görüÅŸüm bu Kovid 8-10 yıl gider. Bir de mutasyona uÄŸruyor. Bu da lehimize olmuyor hep aleyhimize oluyor. Daha bulaşıcı daha öldürücü gibi oluyor. Hint virüsünün mutasyonunun detaylarının çıkmasını bekliyoruz. Bence önümüzdeki yıllarda bu devam edecek. Senede 1 ya da 2 kere aşının türüne göre aşı olmamız gerekecek.

İnsanlarda tedirginlik var mı aşı konusunda?

Aşı bulamayanların yanında aşı tedirginliÄŸi ve tereddüdü de var. ABD'de yüzde 25'i aşı olmak istemiyor. Bizim ülkemizde de var ama bilinçlendirmeyle halledilebilecek bir konu. Bizim ülkemizde hazirana kadar yüzde 45'i aşılansa çok iyi olurdu. ABD'de bu oranı yakaladı. 160 milyon insan ilk doz aldı. Ä°ngiltere'de bir doz aşı alan yüzde 60'lara yaklaÅŸtı. Ä°kinciler yapılıyor. Ä°ngiltere rahatladı. Bu da neyi gösteriyor? Aşının etkinliÄŸi var. Elimizdeki iki silah tam kapanma ve aşı.

Çocuklarda durum nasıl?

Ä°ki ÅŸey tartışılıyor. Korona'nın uzun vadeli etkileri. Birincisi yapılan aşıların bir etkisi olur mu acaba? Ä°kincisi korona geçirenlerin birkaç yıl sonra organ fonksiyonları nasıl olacak, ne deÄŸiÅŸecek? Bunları da ileride göreceÄŸiz. GördüÄŸümüz ÅŸu ki 18 yaÅŸ altının da aşılanmalı gerekiyor. Bu konuda çalışmalar var. Çocuklarda da ciddi ÅŸekilde korona ağır seyredebiliyor, ölümlü tablo yaratabiliyor.

Aşının sonuçları nasıl çıkıyor?

Aşının etkinliÄŸi büyük. Türkiye'de hastaneye yatışlar yüzde 85 azalıyor. Ölümler yüzde 90 azalıyor. Hem Çin hem diÄŸer aşılar pandemide etkinliÄŸi olanlar. Sıkıntı çıkaran mutasyon. Bu zamana kadar aşıların Ä°ngiliz ve Brezilya mutasyonunda da etkili olduÄŸu gösterildi. Ama Güney Afrika mutasyonunda etkinliÄŸi yüzde 50'lere düÅŸüyor. Burada bilinmeyen Hindistan mutasyonu. Hindistan'da rakamlar hızla artıyor. Bu mutant virüsün daha yayılıcı ve daha ölümcül olabileceÄŸi belirtiliyor. Onun için Hint virüsüne karşı dünyanın çok daha uyanık olması lazım. Hatta mutant Hint virüsleri aşıların profilini de deÄŸiÅŸtirmeyi gerektirebilir.

Hangi aşıların?

Teknoloji kullanılan Alman aşısının. Ama ölü aşılar için böyle bir ÅŸey söz konusu deÄŸil. Ölü aşılar burada da belli derecede etkili olur. 3. doz aşı gerekli mi? Aslında her yıl aşı olmamız gerekiyor. Çünkü dünya bu aşılanma durumuyla pandemiyi yenemeyecek gibi gözüküyor. Dünyada ayda 80 milyon insan aşılansa bir yılda bu 1 milyar ediyor. Ayda 300 milyon aşılasanız bir yılda 3.5 milyar eder. Bu rakamlara ulaÅŸmak mümkün gözükmüyor. Dolayısıyla pandemiyi ekarte etmek zor. Hele daha 130 ülkeye aşı ulaÅŸmadığına göre. Bu pandemi kalıcı olabilecek gibi gözüküyor. Çünkü aşılanan aşılanmayanlar ortada. Onun için yılda 2 kez aşıyı yaptırmamız gerekecek. 6 ayda bir. Çin aşısı yaptıranların özellikle 6 ay sonra bir daha aşılanması lazım. Yerli aşının devreye girmesi de bu açıdan önemli. Alman aşısında ise ikinciden 1 yıl sonra tekrarlanabilir.

Aşı olmayanı ne bekler?

En basit anlatımla aşı olmayanı ölüm bekler. YoÄŸun bakıma düÅŸebilirler, gençler de ölüyor. Yakınlarına bulaÅŸtırırlar. Onların ağır geçirmesine, ölmesine neden olabilir. Aşı tereddüttü içinde olmamak gerekiyor. Herkesin aşı olması lazım. Bu aşılarla ilgili uzun vadede kısırlık yapması, otizm gibi birçok spekülasyon yapıldı. Aşılar otizm ve kısırlık yapmıyor. Bizim ülkemizde ise 60 yaÅŸ üstü kısırlıktan çok korkuyor. Bu tuhaf. Anlamak çok zor. Türkiye'de iyi bir örnek gördük biz son 1.5 ayda. Özellikle 60 yaÅŸ ve üzeri aşılandığı için hastanelerdeki kompozisyon deÄŸiÅŸti. Daha genç insanlar hastaneye gelmeye baÅŸladı, yoÄŸun bakıma gitti. Aşıdan önce bunlar 60 yaÅŸ üstü gruptu. Aşı olmayanlar hastanelerin müdavimi oldu.